GEÇMİŞTEN GELECEĞE ÖĞRETMENLİK: TEKNOLOJİ ÇAĞINDA ÖĞRETMEN OLMAK

“Şunu biliyoruz ki tüm öğretmenler bir süper kahramandır. Öğretmenlik dünyanın en önemli ve en zor mesleklerinden biridir. Yapay zeka ( AI) onların fazlasıyla dolu olan heybelerindeki yükü bir nebze olsun hafifleştirmeye yardım edebilir ama öğretmenlerin yerini asla alamaz. “

Bill Gates

Gates Vakfı Başkanı ve Microsoft Şirketinin Kurucusu

Öğretmenler günü yaklaşırken sıklıkla konuşulmaya başlanan yapay zeka ve teknoloji çağında öğretmenin rolü ne olacak konusuna, zihinsel yükümüzü kısmen hafifletmek için günlük hayattan bir metafor ile bakalım.

Henüz yeni piyasaya sürülen ve aracınıza entegre ettiğinizde aracınızın performansını artıracağı konusunda pek çok uzmanın olumlu görüş bildirdiği bir sistem olduğunu düşünün. Elbette ki yeni ve gelişmekte olan her sistem için olduğu gibi bu sistemin getirebileceği olumsuzluklar da konuşulanlar arasında yerini alacaktır. Belki de belli bir zaman sonra, bu sistemin entegre edilmediği araçları trafikte görmeme olasılığı bile söz konusudur. Bir de dalga dalga yayılan bu konuşmalara, bu sistemin araba kullananlara, arabada seyahat edenlere, trafiğin akışına ve toplumsal hayata getireceği avantajlar ve dezavantajlar eklenecektir. Bu konunun bulunduğu konuma göre er ya da geç herkesin gündemine gireceği de şüphesiz.

Bu benzetmeden yola çıkarak tahmin edebileceğiniz gibi, eğitimde teknolojiler ve yapay zeka (AI) tam da böylesi bir sisteme benzer. Hayatın tüm katmanlarına psikolojik, sosyal, ekonomik, politik ve eğitimsel etkilerinin olduğu ve olmaya artan bir hızla devam edeceği tartışma götürmez. Eğitim açısından yeni teknolojiler ve yapay zekanın metaforumuzdaki araca takılan sistem olduğunu hayal edersek, eğitimciler aracı kullananlar, öğrenme pozisyonunda olan tüm bireyler de araçta yolculuk yapanlar ve eğitimden etkilenen toplumsal ve global hayata dair her kim varsa onları da otoyol ve çevresi olarak kabul edebiliriz. Peki araca takılan bu sistem sürücünün rolünü nasıl etkileyecek?

Dünya Ekonomik Forumu 2023 raporlarına göre öğretmenlik ve eğitim, AI çağında önemi artacak mesleklerden olarak sayılmakta. Teknoloji üreten ülkeler seviyesine henüz yükselemediğimiz üstelik de çok hızlı ve bazen de yeteri kadar güvenilir bilgi sahibi olmadan teknoloji tüketen bir toplum olduğumuz için, teknoloji ile alakalı gelişmeler zaman zaman bize bu ülkelere nazaran bir nebze rötarlı, eksik veya yanlış ulaşabiliyor. Bu alanda çalışan bir eğitimci olarak yeni teknolojiler ve yapay zekanın eğitime, öğrenmeye ve öğretmenin rolüne dair bilimsel yaklaşımları takip edebilmek için Cambridge, MIT, Harvard, Yale gibi üniversitelerin eğitimciler için düzenlediği eğitimde yapay zeka webinarlarına katılıyorum. Aynı zamanda Microsoft, ChatGPT, IBM gibi şirketlerin eğitimde yapay zekaya yönelik açıklamalarını ve bildirilerini orijinal kaynaklarından takip ediyorum. Çünkü bir eğitimci olarak konunun bizi yakından ilgilendiren noktalarını öğrenmek ve ülkemize taşıyabilmek sorumluluğunu derinden hissediyorum. Fakat yapay zekanın eğitimdeki yeri ve öğretmenin rolüne dair ülkemizde yazılanlar ve konuşulanlara baktığımda, ekonomik getiri etrafında örgülenen teknoloji şirketlerinin eğitimde teknoloji yorum ve görüşlerinin ülkemize çok hızlı geldiğini, fakat konuya akademik olarak bakan uzmanların ve üniversitelerin değindiği noktaların çok daha az konuşulduğunu ve daha gecikmeli olarak ülkemize ulaşmakta olduğunu gözlemliyorum. Bu konuyu açmadan önce, teknoloji üreten ülkeler arasına girme umutlarımızı yeni nesillerimize olan inancımdan dolayı hala koruduğumu söylemeden geçmek istemem.

Asıl soruya dönecek olursak, aracı kullanan sürücünün, yani teknoloji çağında öğretmenin rolü ne olacak?

Öğretmenin insanlık tarihi boyunca değişmeyen rollerini, salt olarak “bilgi aktarıcısı” olmak gibi dar bir kavrama indirgeme yanılgısına düşmeden “öğretmen olmak” mevhumuna bir insanı hayata hazırlamak olarak ele alarak daha geniş açıdan bakabilirsek yapay zeka ve teknoloji çağında öğretmenliği daha iyi değerlendirmemiz mümkün. Harvard Üniversitesi Öğrenme Teknolojileri profesörü Dr. Christopher Dede ve dünyanın önde gelen üniversitelerinden daha pek çok araştırmacı ve akademisyen, bu bağlamda, aslında teknoloji çağında öğretmenin rolünde keskin bir dönüşüm gerçekleşmesinden ziyade, yapay zekanın öğretmenin zaten kadim zamanlardan bugüne taşıdığı sorumluluklarının bir kısmını hafifleteceğine işaret etmekteler. Bu rollerden mekanik olanlarını üstlenerek, öğretmenlerin iş yükünü hafifleteceğini, böylece de öğretmenlerin insanı hayata hazırlamaya dair ve insan odaklı rollerine ayırabileceği zaman ve enerjiyi artırmaya yarayacak bir araç olacağını ama öğrenenler açısından bir öğretmenin yerini asla tutamayacağını vurguluyorlar.

Teknoloji-eğitim dünyası kesişimindeki görüşleri çok önemli kabul edilen, toplumsal fayda ilkesine bağlı olması ile bilinen, 2023 eğitim teknolojileri zirvesinin onur konuğu olan ve yapay zeka şirketlerine dev yatırımlar yapan Microsoft şirketinin kurucusu Bill Gates de yeni teknolojiler ve yapay zeka çağında öğretmenin yerine dair buna benzer bir yaklaşım sergilemekte. Gates, en çok takdir ettiği eğitim girişimlerinin başında saydığı Khan Academy kurucusu Salman Khan ile yaptığı röportajda, yapay zekanın potansiyel getirisinin öğretmen-öğrenci arasındaki ilişkiler için daha fazla fırsatlar oluşturmak olduğunu anlattı. Ayrıca yapay zekanın eğitimde yaratacağı en büyük farkın, öğretmenlerin öğrencilerinin “soft skills” olarak adlandırılan hayat becerilerini geliştirmeleri için gerekli alanı açması olabileceğini belirtiyor. Yazıya girerken yaptığım alıntı da bu bakış açısını yansıtmakta.

Arka planda kalması ve ön plana çıkması beklenen öğretmen rollerine başka bir yazımda değineceğim ancak bu yazımı yapay zekanın neleri ön plana çıkaracağı hakkında fikir vermek amacıyla, ünlü yapay zeka araştırmacısı ve uzmanı, Microsoft yapay zeka araştırmalarının Çin’deki kurucusu ve Venture AI Enstitüsü başkanı Kai Fu Lee’nin 2022’de yaptığı bir konuşmasında altını çizdiği iki noktaya değinerek bitireceğim:

1. Yapay zeka, rutin, mekanik, düşünme becerisi ve karar almayı gerektirmeyen görevleri başarıyla yapacak.

2. Yapay zeka, insana, insanlar arası iletişime dair ve insanın duygu dünyasına dokunan görevleri yerine getiremeyecek.

Tutkuyla mesleğini yapan ve geleceğimizi inşa etme görevini büyük fedakarlıklarla üstlenen tüm öğretmenlerimizin öğretmenler günü kutlu olsun.

Sevgiyle kalın,

Elif Büber

Kaynaklar

1. https://www.gse.harvard.edu/ideas/edcast/23/02/educating-world-artificial-intelligence

2. https://www.gatesnotes.com/ASU-and-GSV

3. https://www.ncuscr.org/podcast/kai-fu-lee-future-ai-united-states-china/

4. https://www.cambridgeinternational.org/support-and-training-for-schools/artificial-intelligence/

5. https://podcasts.apple.com/us/podcast/sal-khan/id1695132549?i=1000624013864

6. https://mitsloanedtech.mit.edu/ai/research/