Göçmen Öğrenciler İçin Öğretimi Erişilebilir Kılmanın Yolları
- udlakademi
- 8 Tem 2023
- 4 dakikada okunur
Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Göç ve Acil Durumlarda Eğitim Daire Başkanlığının Ocak 2022’de yayınladığı rapora[1] göre, ülkemizde 1 milyon 365 bin 884 yabancı uyruklu öğrenci bulunuyor. Bu çocukların yüzde 31.5’i okula devam edemezken 935.731 tanesi anaokulundan lise son sınıfa kadar eğitim öğretim sistemimizin çeşitli düzeylerinde öğrenim görüyor.
Yaşadıkları yerlerden beklenmedik bir ayrılık süreci, henüz bilmedikleri bir dilde eğitim hayatını sürdürme gibi deneyimler göçmen çocukların gelecek yaşamlarında risk taşıyan belirleyiciler olarak rol oynuyor. Aynı zamanda ev sahibi ülkenin öğretmenleri için farklı kültürlerden gelen ve dil yetkinliği kısıtlı öğrencileri destekleyecek kapsayıcı ders tasarımları oluşturmak kolay bir süreç değil.
Peki, sınıflarımızda bu öğrenciler için öğretimi daha erişilebilir kılmak amacıyla neler yapabiliriz? Kapsayıcı öğretim yaklaşımlarından biri olan UDL[2] (Öğrenmede Evrensel Tasarım) çerçevesi bize hangi stratejileri öneriyor?
1. Sınıfta kapsayıcı, farklılıkların kabul edildiği bir ortam sağlayın.
Duvarlara farklı dillerde hoş geldin yazıları, farklı şehirlerden fotoğraflar / nesneler asın. (Böylece öğrencinin güvenli hissetme ve aidiyet duygusu pekiştirilmiş olur.)
Öğrencilerin sorularını rahat sormalarını sağlayacak bir ortam sunun. Derste kaçırdığı bir nokta olduğunda önceden bir yönerge verin. (Dersten sonra her zaman masama gelebilirsin ve benimle konuşabilirsin.)
Türkçe konuşurken hata yaptıklarında onları nazikçe düzeltin. (O anda bir cümlenin neden bu şekilde kurulduğunu açıklamak zorunda değilsiniz, ancak doğru ifadesini söylemek yardımcı olacaktır. Dil oldukça sezgiseldir. Onlara sürekli kurallar verirseniz, kurallar hakkında çok fazla düşünürler ve konuşmak için onları takip etmekle meşgul olurlar.)
2. Konu anlatımını yapılandırın.
Uzun anlatımlardan kaçının.
Cümleler arasında ara ara duraklayın.
Anahtar sözcüklerden ve önemli noktalardan sonra ara vererek normalden biraz daha yavaş ve yüksek sesle konuşun.
Önemli fikirlerin tonlamasını biraz abartılı bile olsa net bir şekilde ifade edin.
PowerPoint slaytlarındaki metni sınırlayın.
Videolarda altyazı seçeneği sunun.
Dersin başında konu başlıklarını açık bir şekilde tahtaya yazın.
Görevleri açıklarken yönergeleri yazılı olarak da sunun.
3. Temel kavramları ve kavramsal anlayışları açıklığa kavuşturun.
Mümkün ise kritik bilgileri sınırlı Türkçe yeterliliği olan öğrenciler için birinci dillerinde de (örneğin Arapça) sağlayın.
Anahtar kelimelerin hem Türkçe hem de evde konuşulan dildeki tanımlarını ve telaffuzlarını ilişkilendirin.
Ders sırasında tahtaya anahtar terimleri yazın veya bu tür kelimelerin yazılı bir listesini verin.
ç) Öğrenciler için yeni olabilecek kelimeleri önceden tanımlayın, öğretin.
Alana özgü kelimeleri (örneğin zamir) hem alana özgü hem de genel terimleri kullanarak tanımlayın. Alana özgü kelime dağarcığından kaçınmayın ancak sıra dışı kelimelerin eş anlamlılarını veya açıklamalarını sağlayın.
Elektronik çeviri araçları kullanmalarını sağlayın veya internette bulunan çok dilli sözlüklere bağlantılar verin.
Kelimeleri açıklığa kavuşturmak için dokümanlara görseller, resimler, videolar vb. yerleştirin. Kavramları kelimelerle ilişkilendirmek için ne kadar çok resim, diyagram, PowerPoint slayt gösterileri ve video kullanırsanız öğrenciler o kadar başarılı olur.
Deyimsel bir ifade kullandıktan sonra anlatmaya devam etmeden önce onu kısaca yeniden ifade edin. (Örneğin "ağzında bakla ıslanmıyor" dedikten sonra "birine sırrını söyledi" açıklamasını yapın)
Önemli veya karmaşık fikirleri başka sözcüklerle ifade ederek tekrarlayın.
Dinlediklerini not alabilmeleri için not alma şablonları kullanmaya yönlendirin. (Yapı iskelesi kurmak.)
4. Soru sorma süreçlerini belirleyin.
Bir soru sorduktan sonra tekrar edin ve cevap için birine söz vermeden önce bir süre bekleyin.
Tüm sınıfa bir soru sorun ve öğrencilere yanıtlarını yanlarındaki kişiyle paylaşmalarını söyleyin. Öğrenciler yanıtlarını arkadaşlarıyla paylaştıktan sonra sınıftan rastgele yanıtlar alın. (Bu strateji, tüm öğrencilerin ilgisini daha fazla çeker ve anadili Türkçe olmayan öğrencilere soru üzerine düşünme ve cevabı prova etme şansı verir.)
Soru sorma sürecinizi çeşitlendirin. Bazen gönüllü bir öğrenciye sorun, bazen öğrencilere isimleriyle direk hitap ederek sorun. (Farklı bir ana dil konuşan öğrenciler, bireysel olarak çağrıldıklarında cevap vermeyi gönüllü olmaya göre daha kolay buluyorlar.)
“Sorunuz var mı?” yerine konuya ve içeriğe dair sorular sorun: “Bana (veya arkadaşına) … konusunda ne anladığınızı söyler misiniz?” veya “Bir dakika içinde bu derste öğrendiğiniz en önemli şeyi yazınız.
Cevapları hazırlamaya zaman tanımak için bir sonraki dersin tartışma sorularını ev ödevi olarak atayın.
5. İşbirliği fırsatları yaratın.
Aynı kültürden bir grup öğrenciyi yan yana getirmek yerine, öğrencileri farklı kültürden bir öğrencinin yanında oturmaya teşvik edin. Etkinliğin amacına bağlı olarak ana dili Türkçe olmayanları ana dili Türkçe olan gruplara dağıtın.
Ana dili Türkçe olmayan öğrencilerin konuyu anlamalarını ve katılmalarını sağlamak için grupları izleyin ve gerekirse öğrencilere koçluk yapın.
Her grup üyesinin aktif katılımını ve katkısını gerektiren küçük grup görevleri tasarlayın. Öğrencileri sınıf dışında birlikte çalışmaya teşvik edin.
6. Beklentileri netleştirin ve iletişimini sağlayın.
Ödevleri ve sınavları sınıfta görünür kılın. Okunaklı bir şekilde defterlere yazıldığından emin olun.
Sınavlar öncesinde kısa ve odaklı özetler sağlayın.
Bir sınav sorusunu sözlü olarak verirseniz, yazılı halini de paylaşın.
Öğrencileri sınavdaki kelimeleri veya soruları anlamadıklarında soru sormaya teşvik edin.
Anlamı etkilemeyen dilbilgisi hatalarını görmezden gelmeye çalışın. Hataların altını çizin ama düzeltmeyin. Detaylı geri bildirimde bulunun.
İyi yapılmış bir ödevin, projenin hangi kriterlere sahip olduğunu tartışın ve açıklayın. Bu kriterleri içeren değerlendirme anahtarları ve kontrol listesi paylaşın.
Dönem başında gerekli okumaları belirleyin. Bunları olabildiğince erken paylaşarak öğrencilerin okumaları tamamlamaları için yeterli zaman sağlayın.
Farklı ifade seçenekleri sağlayarak, kendilerini çeşitli araçlarla güçlü yetenek alanlarında ifade etmelerinde esneklik sunun. (drama, çizim, video, ppt vb.)
-------
Fark etmişsinizdir ki yukarıdaki stratejiler, göçmen öğrencilerin yanında diğer öğrencilerimizin de faydalanabileceği yönler içermektedir. UDL çerçevesi bu noktada farklılaştırmanın bir adım ötesine geçerek bir grup için sunduğumuz seçeneklerin diğer öğrenenler için de yararlı olabileceğinin ve aynı seçeneklerin tüm öğrenenlere sunulması gerekliliğinin altını çizer:
“Bazıları için gerekli olan, herkes için yararlıdır.”
Bu doğrultuda öğretmenler olarak hem ev sahibi hem de misafir öğrencilerin hayatlarına dokunabilmeyi ve onları kaybetmemeyi ülkemizin aydınlık geleceğini inşa etmekte ve korumakta hayati çabalar olarak görmek yanlış olmayacaktır.
Sağlıcakla.
Reşit Yalın Güçkıran
Kaynakça
[1] T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Göç ve Acil Durumlarda Eğitim Daire Başkanlığı (2022). 2021-2022 Eğitim-Öğretim Yılı Verileri Raporu. http://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26165737_goc2022sunu.pdf
[2] CAST (2022). About Universal Design for Learning. https://www.cast.org/impact/universal-design-for-learning-udl
Comments